ਸਿਰਦਾਰ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ IAS (2 ਮਾਰਚ 1909 – 13 ਅਗਸਤ 1986), —-> ਦੀਦਾਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪੁੱਤਰ, ਇੱਕ ਨਾਗਰਿਕ, ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਅਤੇ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀ ਸੀ, ਜੋ ਬਹੁਪੱਖੀ ਵਿੱਦਿਆ ਦਾ ਮਾਲਕ ਸੀ। ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਸ਼ਾਸਤਰ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਹ ਦਰਸ਼ਨ, ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਿੱਖਿਆ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਜਨਮ 2 ਮਾਰਚ 1909 ਨੂੰ ਲੁਧਿਆਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਚੱਕ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਕਿਸਾਨ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਸਿਰਦਾਰ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਵੱਕਾਰੀ ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਲਜ, ਲਾਹੌਰ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਮਾਸਟਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ, ਪਹਿਲੀ ਜਮਾਤ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਨੈਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਟ੍ਰਿਪਸ ਲੈਣ ਲਈ ਕੈਂਬਰਿਜ ਚਲੇ ਗਏ।
ਪਿਛੋਕੜ
ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨੀ ਉਸਨੇ ਪੂਰਬ ਅਤੇ ਪੱਛਮ ਦੀਆਂ ਕਈ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ ਅਸਾਧਾਰਣ ਸੂਖਮਤਾ ਅਤੇ ਸੂਖਮਤਾ ਨਾਲ ਆਪਣੀਆਂ ਉਂਗਲਾਂ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮ ਸਕਦਾ ਸੀ, ਉਸ ਕੋਲ ਫਾਰਸੀ ਅਤੇ ਅਰਬੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿਚ ਵੀ ਸਹੂਲਤ ਸੀ।
ਇਹਨਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਸਨੇ ਜੋਤਿਸ਼, ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਅਤੇ ਪੁਲਾੜ ਵਿਗਿਆਨ ਵਰਗੇ ਵੱਖਰੇ ਖੇਤਰਾਂ ਨਾਲ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਜਾਣੂ ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਨ ਦੇ ਆਪਣੇ ਗਿਆਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਸਿਰਦਾਰ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕੇਂਦਰ ਸਿੱਖ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਧਰਮ ਸ਼ਾਸਤਰ ਸੀ। ਤੱਥਾਂ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਦੀ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਲਈ ਇੱਕ ਸਟਿੱਲਰ ਉਹ ਸਿੱਖ ਚਿੰਤਨ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰੰਗਤ ਦੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਗਲਤ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਜਾਂ ਝੂਠ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਚੌਕਸ ਅਤੇ ਬੇਬਾਕ ਸੀ।
ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਹੋ ਰਹੇ ਵਿਤਕਰੇ ਵਿਰੁੱਧ ਡਟਿਆ
ਭਾਰਤੀ ਸਿਵਲ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਚੁਣੇ ਗਏ ਉਸਨੇ ਕਾਡਰ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਅਹੁਦਿਆਂ ‘ਤੇ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। 1947 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਕਾਂਗੜਾ ਦਾ ਡਿਪਟੀ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਸਿੱਖਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਪੱਖਪਾਤੀ ਵਧ ਰਹੀ ਸੌੜੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਤੋਂ ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਨਾਰਾਜ਼ ਸੀ, ਪਰ ਜਿਸ ਚੀਜ਼ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਗੁੱਸੇ ਕੀਤਾ ਉਹ ਸੀ 10 ਅਕਤੂਬਰ 1947 ਦਾ ਇੱਕ ਸਰਕੂਲਰ ਪੱਤਰ, ਜੋ ਰਾਜ ਦੇ ਗਵਰਨਰ ਚੰਦੂ ਲਾਲ ਤ੍ਰਿਵੇਦੀ ਦੁਆਰਾ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਅਪਰਾਧਿਕ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਉਸ ਵਿਰੁੱਧ ਪੰਜਾਬ। ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਤ੍ਰਿਵੇਦੀ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਜੰਗਲੀ ਦੋਸ਼ਾਂ ਦਾ ਸਖ਼ਤ ਵਿਰੋਧ ਦਰਜ ਕਰਵਾਇਆ। ਇਸ ਨੇ ਗਵਰਨਰ ਦੇ ਗੁੱਸੇ ਨੂੰ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਦੋਸ਼ ਲਾਏ ਗਏ ਸਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਸਨੂੰ ਸੇਵਾ ਤੋਂ ਬਰਖਾਸਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਸ੍ਰੀ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਮਤਾ ਇਹਨਾਂ ਨੇ ਹੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਸੀ।
ਜਦੋਂ ਡਾ. ਰਾਧਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ ਨੇ ਸਰਬ ਧਰਮ ਸੰਮੇਲਨ ‘ਚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਿੱਖ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਹੀ ਸੁਧਰਿਆ ਹੋਇਆ ਰੂਪ ਹਨ। ਜਵਾਬ ‘ਚ ਸਰਦਾਰ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੇ ਸਿੱਖ ਸੁਧਰਿਆ ਰੂਪ ਨੇ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਮੰਨੋ ਕਿ ਹਿੰਦੂ ਵਿਗੜਿਆ ਰੂਪ ਨੇ! ਫੇਰ ਵਿਗੜੇ ਰੂਪ ਨੂੰ ਪਾਸੇ ਕਰੋ ਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸੱਤਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਦਿਓ!
ਸਿਰਦਾਰ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਕਹਿੰਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸੀ ਕਿ ”ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖੀ ਉੱਤੇ ਅਨੇਕਾਂ ਮਾਰੂ ਹਮਲੇ ਹੋਣਗੇ। ਕਿਸੇ ਵੇਲੇ ਸਭ ਕੁੱਝ ਰੁੜ੍ਹ ਗਿਆ ਜਾਪੇਗਾ। ਅਸੁਰੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਸਭ ਕੁੱਝ ਨਿਗ਼ਲ ਜਾਣਗੀਆਂ। ਓਸ ਵੇਲੇ ਵਿਚਲਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ। ਗੁਰੂ ਭਰੋਸੇ ਚੰਗੇ ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਆਮਦ ਦੀ ਆਸ ਟੁੱਟਣ ਨਹੀਂ ਦੇਣੀ। ਅਸਲ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਬੀਅ ਨੂੰ ਘੁੱਟ ਕੇ ਗਲ਼ ਨਾਲ ਲਾਈ ਰੱਖਣਾ। ਬੀਅ ਵਿੱਚ ਬੜੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ। ਮਿਸਰ ਦੀਆਂ ਪਿਰਾਮਿਡਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬੀਅ ਮਿਲੇ ਹਨ ਜੋ ਬੀਜਦਿਆਂ ਸਾਰ ਹੀ ਪੌਦੇ-ਪੇੜ ਬਣ ਗਏ। ਦਰਿਆ ਦੇ ਕਹਿਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਧਰਤੀ ਹੋਰ ਉਪਜਾਊ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ। ਸੂਰਜ ਨਵਾਂ ਜੀਵਨ ਲੈ ਕੇ ਰੌਸ਼ਨੀ ਬਿਖੇਰੇਗਾ, ਓਸ ਬੀਅ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰੇ ਬੀਜ ਦੇਣਾ। ਉਹ ਸਿੱਖੀ ਦੀ ਨਵੀਂ ਫ਼ਸਲ ਪੈਦਾ ਕਰੇਗਾ। ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਬੀਆਂ ਤੋਂ ਹੀ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਦਰੱਖਤ ਬਣਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਪਸ਼ੂ-ਪੰਖੀਆਂ ਦਾ ਆਸਰਾ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਛਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦੇ ਕਾਬਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਏਸ ਲਈ ਸੰਕਟ ਸਮੇਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਾਂਭਣ ਵਾਲੀ ਵਸਤੂ ਬੀਅ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।”—ਲੇਖਕ —ਸੁੱਖਵੀਰ ਖੈਹਿਰਾ