ਪਿਆਰ ਦਾ ਸਿਖਰ ਆਪਣੇ ਪਿਆਰੇ ਲਈ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰਨਾ ਹੈ. ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਸੀਸ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਅਰਪਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 40 ਮੁਖ਼ਤਿਆਰਾਂ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਪਿਆਰ ਦਾ ਸਬੂਤ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਪਿਆਰ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਸਥਾਨ ਹੈ। 80ਵਿਆਂ ਦੇ ਅੱਧ ਦੌਰਾਨ, ਖਾਲਸੇ ਲਈ ਆਜ਼ਾਦ ਰਾਜ ਦੀ ਲਹਿਰ ਆਪਣੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਹਰ ਲੰਘਦੇ ਦਿਨ ਸੈਂਕੜੇ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਗੋਲੀਆਂ ਮਾਰ ਕੇ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਮਰਦ-ਔਰਤਾਂ ਹਥਿਆਰ ਚੁੱਕ ਕੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦੀ ਜ਼ਾਲਮਾਂ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਅੱਗੇ ਆਏ, ਜੋ ਸਿੱਖੀ ਨੂੰ ਸਦਾ ਲਈ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ‘ਤੇ ਤੁਲੇ ਹੋਏ ਸਨ। 1978 ਅਤੇ 1984 ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੇ ਹਰ ਸਿੱਖ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ‘ਤੇ ਡੂੰਘਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ; ਇਸ ਨੇ ਸਿੱਖੀ ਲਈ ਜਨੂੰਨ ਨੂੰ ਜਗਾਇਆ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੰਤ-ਸਿਪਾਹੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ। ਅਜਿਹੇ ਹੀ ਇੱਕ ਸੰਤ-ਸਿਪਾਹੀ ਭਾਈ ਸੀਤਲ ਸਿੰਘ ਮੱਤੇਵਾਲ ਸਨ।
ਬਚਪਨ
ਭਾਈ ਸੀਤਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜਿਲ੍ਹਾ ਬਾਬਾ ਬਕਾਲਾ ਵਿਖੇ ਮਾਤਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਕੌਰ ਜੀ ਅਤੇ ਸਰਦਾਰ ਬਾਰਾ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਦੁਨਿਆਵੀ ਵਿੱਦਿਆ ਮਿਡਲ ਸਕੂਲ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਉਹ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਟਕਸਾਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਤਰੱਕੀ ਕੀਤੀ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਆਪਣੀ ਦੁਨਿਆਵੀ ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।
ਆਨੰਦ ਕਾਰਜ
ਭਾਈ ਸੀਤਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਅਨੰਦ ਕਾਰਜ ਸਰਦਾਰ ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਸਪੁੱਤਰੀ ਬੀਬੀ ਨਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਜੀ ਨੂੰ 1974 ਵਿੱਚ ਪਿੰਡ ਉਦੋਕੇ ਦੇ ਸਥਾਨਕ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਭਾਈ ਸੀਤਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਪਣੇ ਸਹੁਰਿਆਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਝਗੜੇ ਜਾਂ ਝਗੜੇ ਵਿੱਚ ਨਾ ਪੈਣ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਇਸ ਗੱਲ ‘ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਵੀ ਸੰਭਵ ਹੋਵੇ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ ਕਿੰਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਪਰ ਉਹ ਇਹ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ ਸਨ ਕਿ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਲੜਾਈ ਲਿਖੀ ਹੈ। ਨਫ਼ਰਤ ਲਈ ਪਿਆਰ
ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੁੰਡਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ ਜੋ ਕਿਸੇ ਕਾਰਨ ਭਾਈ ਸੀਤਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨਾਲ ਨਫਰਤ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਇਹ ਗੁੰਡਾ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੂੰ ਵੇਖਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਕਹਿੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਇੰਨਾ ਤੰਗ ਕਰੇਗਾ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਘਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਪੈਰ ਰੱਖਣ ਤੋਂ ਵੀ ਡਰਦਾ ਸੀ। ਭਾਈ ਸੀਤਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸ਼ਾਂਤ, ਸ਼ਾਂਤ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਸਨ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਇਸ ਗੁੰਡੇ ਨਾਲ ਦੋਸਤੀ ਕਰਨ ਦੀ ਪੂਰੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਪਰ ਹਰ ਵਾਰ ਗੁੰਡੇ ਨੇ ਮੂੰਹ ਤੋੜ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ। ਐਨੀ ਨਫ਼ਰਤ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਨਫ਼ਰਤ ਦੇ ਹਰ ਸੰਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਦੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਮੋੜ ਕੇ ਇੱਕ ਸੱਚੇ ਗੁਰਸਿੱਖ ਦੇ ਗੁਣ ਦਿਖਾਏ। ਆਖਰਕਾਰ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਗੁੰਡੇ ਦੇ ਰਾਹ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣਗੇ।
ਇੱਕ ਵਾਰ ਭਾਈ ਸੀਤਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਆਪਣੇ ਮਿੱਤਰ ਭਾਈ ਤਰਸੇਮ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨਾਲ ਮਹਿਤਾ ਵਿਖੇ ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਾਤ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਵਾਪਸ ਆ ਰਹੇ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਘਰ ਵਾਪਸ ਖਾਲੀ ਸੜਕ ‘ਤੇ ਚੱਲ ਰਹੇ ਸਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਬਹੁਤ ਦੇਰ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਜਾ ਰਹੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਾਹਨ ਨੂੰ ਹਰੀ ਝੰਡੀ ਦਿਖਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਡਰਾਈਵਰ ਤੋਂ ਲਿਫਟ ਮੰਗ ਸਕਣ।
ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੋਸਤ ਇਸ ਫੈਸਲੇ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚਣ ਤੋਂ ਕੁਝ ਮਿੰਟ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿੱਛੇ ਇਕ ਕਾਰ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣੀ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਪਿੱਛੇ ਮੁੜੇ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਬਾਹਾਂ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਲਹਿਰਾਉਣ ਲੱਗੇ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੋ ਚਮਕਦਾਰ ਰੌਸ਼ਨੀਆਂ ਨੂੰ ਨੇੜੇ ਅਤੇ ਨੇੜੇ ਆਉਂਦੇ ਦੇਖਿਆ, ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿ ਉਹ ਰੁਕ ਜਾਣ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਫਿਰ ਚਿੱਟੀ ਮਾਰੂਤੀ ਕਾਰ ਵੱਲ ਤੁਰ ਪਏ ਅਤੇ ਸਮਝਾਉਣ ਲੱਗੇ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਾਰ ਨੂੰ ਝੰਡੀ ਕਿਉਂ ਦਿੱਤੀ ਸੀ।
ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਬੋਲਿਆ, ਜਲਦੀ ਹੀ ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿ ਚਿੱਟੀ ਮਾਰੂਤੀ ਉਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਮਲਕੀਅਤ ਸੀ ਜਿਸ ਨਾਲ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਸਨ। ਇਹ ਗੁੰਡਾ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਇਹ ਭਾਈ ਸੀਤਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਾਰ ਨੂੰ ਹਰੀ ਝੰਡੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਤਲਵਾਰ ਕੱਢ ਲਈ ਜੋ ਉਸਨੇ ਬੂਟ ਵਿੱਚ ਰੱਖੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਹ ਫਿਰ ਇਸ ਤਲਵਾਰ ਨਾਲ ਭਾਈ ਸੀਤਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਵੱਲ ਤੁਰਨ ਲੱਗਾ ਜਿਵੇਂ ਉਸਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸਹੁੰ ਖਾਧੀ ਸੀ। ਭਾਈ ਸੀਤਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਇਸ ਗੁੰਡੇ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਪੂਰੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਪਰ ਕੋਈ ਫਾਇਦਾ ਨਾ ਹੋਇਆ। ਲਗਾਤਾਰ ਬੇਇੱਜ਼ਤੀ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਸ਼ਾਂਤ ਰਹੇ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਰਹੇ, “ਚਾਚਾ ਸਾਹਨੁ ਪਤਾ ਨਾਈ ਸੀ ਤੁਵਹਦੀ ਕਾਰ ਹੈਗੀ, ਤੁਸੀ ਚਲ ਜਾਓ…”
ਗੁੰਡਾ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਇੱਕ ਦੋਸਤ ਜੋ ਉਸਦੇ ਨਾਲ ਕਾਰ ਵਿੱਚ ਸਫ਼ਰ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ, ਨੇ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਕੁੱਟਣਗੇ। ਇਸ ਦੇ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਗੁੰਡੇ ਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ‘ਤੇ ਆਪਣੀ ਤਲਵਾਰ ਨਾਲ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਕੁਝ ਵਾਰੀ ਤਲਵਾਰ ਨੂੰ ਚਕਮਾ ਦੇਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਮੋਢੇ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਉੱਪਰ ਹੀ ਕੱਟ ਦਿੱਤੇ ਗਏ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਉਸਦੇ ਜ਼ਖਮ ਵਿੱਚੋਂ ਖੂਨ ਵਹਿਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਕਪੜੇ ਹੇਠਾਂ ਡਿੱਗਣ ਲੱਗੇ ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇ ਸਾਧਨ ਖਤਮ ਹੋ ਗਏ। ਤਲਵਾਰ
ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੇ ਬਚਨ ‘ਚੁੰ ਕਾਰ ਅਜ਼ ਹਮੇਹ ਹੀਲਤ-ਏ ਦਰ ਗੁਜ਼ਾਸ਼ਤ ਹਲਾਲ ਅਸਤ ਬੁਰਦਨ ਬ-ਸ਼ਮਸ਼ੀਰ ਦਸਤ’ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਲੱਕੜ ਦੀ ਸੋਟੀ ਚੁੱਕੀ ਅਤੇ ਵਾਪਸ ਲੜਨ ਲੱਗੇ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਲੜਾਈ ਚੱਲ ਰਹੀ ਸੀ ਤਾਂ ਖ਼ਬਰ ਫੈਲ ਗਈ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪਿੰਡ ਨੂੰ। ਪਿੰਡ ਖਾਲੀ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਹਰ ਕੋਈ ਵੇਖਣ ਲਈ ਆਇਆ ਕਿ ਕੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਇਹ ਗੁੰਡਾ ਜਿਸਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਅਣਗਿਣਤ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਤੰਗ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਆਪਣੇ ਹੀ ਖੂਨ ਦੇ ਸਰੋਵਰ ਵਿੱਚ ਮਰ ਗਿਆ। ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਕੁਝ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਜੋ ਗੁੰਡੇ ਦੇ ਦੋਸਤ ਸਨ ਪੁਲਿਸ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਲੈ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਸਾਲ 1981 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਉਮਰ ਕੈਦ ਅਤੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਅਪੀਲ
ਇੱਕ ਤੇਜ਼ ਮੁਕੱਦਮੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਕਤਲ ਦਾ ਦੋਸ਼ੀ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਮਰ ਕੈਦ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ। ਇੱਕ ਸਾਲ ਭਾਈ ਸੀਤਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੀ ਮੁੱਖ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। 1982 ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਜ਼ਾ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਹਾਈਕੋਰਟ ਵਿੱਚ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ। ਪਹਿਲੇ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਬੂਤਾਂ ਅਤੇ ਗਵਾਹਾਂ ਦੀ ਸਮੀਖਿਆ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੱਜ ਨੇ ਪਾਇਆ ਕਿ ਭਾਈ ਸੀਤਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬਚਾਅ ਵਿੱਚ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਜੱਜ ਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਰਿਹਾਅ ਕਰਨ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ।
ਅੰਮ੍ਰਿਤਧਾਰੀ ਬਣਨਾ
ਜਿਉਂ ਹੀ ਭਾਈ ਸੀਤਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਰਿਹਾਅ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਦੋ ਭਰਾਵਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਤਨੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਸੰਚਾਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ, ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਅਮਰ ਦਾਤ ਦੀ ਭੀਖ ਮੰਗਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਅੱਗੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਇੰਨਾ ਅਸੀਸ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਉਸ ਦਿਨ ਤੋਂ ਉਹ ਅਭਿਯਾਸੀ ਗੁਰਸਿੱਖ ਬਣ ਗਏ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਨਾਮ ਸਿਮਰਨ ਵਿੱਚ ਲੀਨ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਅੰਤਿਮ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕੀਤੀ ਜੋ ਉਹ ਦੇਣ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ।
ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਮਾੜੇ ਤੱਤ
1988 ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਸੀਤਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੇ ਇੱਕ ਨਾਟਕੀ ਮੋੜ ਲਿਆ। ਸੰਤ ਗਿਆਨੀ ਬਾਬਾ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਖਾਲਸਾ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸੁਤੰਤਰ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਲਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਲਹਿਰ ਪੂਰੇ ਜ਼ੋਰਾਂ ‘ਤੇ ਸੀ ਅਤੇ ਸੈਂਕੜੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਘਰ ਛੱਡ ਕੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਹਥਿਆਰ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਝੁਜਾਰੂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲ ਰਹੀ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰੀ ਹਮਾਇਤ ਨੂੰ ਦੇਖਦਿਆਂ ਥੋੜ੍ਹੇ ਜਿਹੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨਾਲ ਇਸ ਲਹਿਰ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਖਾਹਿਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਉਸੇ ਗੁੰਡੇ ਦਾ ਭਤੀਜਾ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਭਾਈ ਸੀਤਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ 1981 ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਰਾਜ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਲਈ ਭੇਜਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਭਤੀਜੇ ਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਜਾਨੋਂ ਮਾਰਨ ਦੀਆਂ ਧਮਕੀਆਂ ਦੇਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਉਸਨੇ ਆਸ ਪ੍ਰਗਟਾਈ ਕਿ ਹੋਰ ਝੁਜਾਰੂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਦੱਸ ਕੇ ਕਿ ਭਾਈ ਸੀਤਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਪੁਲਿਸ ਮੁਖ਼ਬਰ ਸਨ, ਉਹ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਮੌਤ ਦੇ ਵਾਰੰਟ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਦਸਤਖਤ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ।
ਲੱਖਾਂ ਭਾਰਤੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਹੜ੍ਹ ਲਿਆ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਾਹਰਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਨਫ਼ਰਤ ਸੀ ਅਤੇ ਹੁਣ ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਇਹ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਅਤੇ ਸੜਕਾਂ ‘ਤੇ ਘੁੰਮਣ ਲੱਗੇ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਲੀਲ ਕਰਨ ‘ਚ ਖਾਸਾ ਮਜ਼ਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਬਲਾਤਕਾਰ ਆਮ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨਾਲ ਭਰੀਆਂ ਜੀਪਾਂ ਦਾ ਵੇਖਣਾ ਇੱਕ ਆਮ ਦਹਿਸ਼ਤ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ। ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਜ਼ੁਲਮਾਂ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਦੇਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਈ ਸੀਤਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਜੋ ਜੋਤ ਜਗਾਈ ਗਈ ਸੀ, ਉਹ ਹੁਣ ਬਲਦੀ ਅੱਗ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਲੱਗੀ ਹੈ।
ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ
1989 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਇਹ ਅੱਗ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਹਰ ਇੱਕ ਧੱਬੇ ਵਿੱਚ ਫੈਲ ਗਈ, ਉਹ ਨਿਆਂ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿੱਚ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਟਾਈਗਰ ਫੋਰਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ। ਜਦੋਂ ਭਾਈ ਸੀਤਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਸਿੱਖੀ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਆਪਣੀ ਤਲਵਾਰ ਚੁੱਕੀ, ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਦੋਸਤਾਂ ਨੂੰ ਤੰਗ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਪਰ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਪੰਥ ਅਤੇ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਪ੍ਰਤੀ ਦ੍ਰਿੜ ਇਰਾਦਾ ਅਤੇ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਇੰਨੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਸੀ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਦੇ ਪਿੱਛੇ ਮੁੜ ਕੇ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਾਰੀ ਤਾਕਤ, ਆਪਣਾ ਸਾਰਾ ਪਿਆਰ, ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਪੰਥ ਵਿੱਚ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ।
ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਆਰਮਡ ਫੋਰਸ/ਦਸਮੇਸ਼ ਰੈਜੀਮੈਂਟ
ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਅਗਲੇ ਪੱਧਰ ਤੱਕ ਲਿਜਾਣ ਲਈ ਭਾਈ ਸੀਤਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਨਵੀਂ ਜੱਥੇਬੰਦੀ ਬਣਾਈ। ਇਸ ਜੱਥੇਬੰਦੀ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਨੌਜਵਾਨ ਸਿੱਖ ਮਰਦ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨਾਲ ਕੀਤੀਆਂ ਗਲਤੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਠੀਕ ਕਰਨ ਦੀ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਸ ਨਵੀਂ ਜੱਥੇਬੰਦੀ ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ, ਇਸ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਆਰਮਡ ਫੋਰਸ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਜੱਥੇਬੰਦੀ ਨੇ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਨਾਮ ਲੈ ਲਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਪੰਜਾਬ ਭਰ ਵਿੱਚ ਦਸਮੇਸ਼ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਵਜੋਂ ਜਾਣੀ ਜਾਣ ਲੱਗੀ। ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਆਧੁਨਿਕ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਬਖਤਰਬੰਦ ਵਾਹਨ ਅਤੇ ਹੈਲੀਕਾਪਟਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ, ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦਸਮੇਸ਼ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਦੀਆਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦੇ ਆਹਮੋ-ਸਾਹਮਣੇ ਹੋਣ ਤੋਂ ਡਰਦੇ ਸਨ।
ਇੱਕ ਸੱਚਾ ਸੰਤ-ਸਿਪਾਹੀ
ਭਾਈ ਸੀਤਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਸਿਰ ਉੱਚਾ ਰੱਖ ਕੇ ਚੱਲਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹਤਾ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ‘ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਯੁੱਧ ਲੜਿਆ ਸੀ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਆਪਣੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਲਗਾਤਾਰ ਦੱਸਦੇ ਸਨ, “ਮੇਰਾ ਪੁਲਿਸ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਅਬਾਦੀ ਵਿਚਾਰ ਨਹੀਂ ਹੋਵਾ, ਖੁੱਲਾ ਖੇਤਾ ਵੀਚ ਹੋਵਾ, ਫਿਰ ਮੈਂ ਦਿੱਲੀ ਦੀਆ ਫੋਰਸਾ ਨੂ ਦਾਸ ਦੂ ਕੀ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੇਵਾਂ ਹੋਂਦਾ” – “ਪੁਲਿਸ ਨਾਲ ਮੇਰਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਉੱਥੇ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਜਿੱਥੇ ਬੇਕਸੂਰ ਹੋਣ। ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੱਟ ਲੱਗ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਖਾਲੀ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਮੈਂ ਦਿੱਲੀ ਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਦਿਖਾਵਾਂਗਾ ਕਿ ਅਸਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਕਾਲੀਆਂ ਬਿੱਲੀਆਂ
80 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਦੀਆਂ ਜੀਪਾਂ ਤੇ ਜੀਪਾਂ ਤਬਾਹ ਹੋਣ ਲੱਗੀਆਂ ਸਨ, ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰ ਭਾਰਤੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਪਹੁੰਚ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋ ਗਏ ਸਨ, ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਡਰ ਸੀ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਖਿਸਕ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਿੱਖ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਬਦਨਾਮ ਕਰਨ ਲਈ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਚੋਰਾਂ ਅਤੇ ਕਾਤਲਾਂ ਦੇ ਗਰੋਹ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੰਘਾਂ ਵਾਂਗ ਪਹਿਰਾਵਾ ਪਾਇਆ ਸੀ ਪਰ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਸਿੱਖ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ‘ਤੇ ਭਿਆਨਕ ਅਪਰਾਧ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਲੜ ਰਹੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਿੱਖ ਜੱਥੇਬੰਦੀਆਂ ਨੂੰ ਵੱਖ ਕਰਨ ਲਈ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਧਨ ਵਰਤਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਏਜੰਟਾਂ ਦੁਆਰਾ ਫੈਲਾਏ ਗਏ ਝੂਠ ਕਾਰਨ 1991 ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਸੀਤਲ ਸਿੰਘ ਮੱਤੇਵਾਲ ਦੇ ਸਿੰਘਾਂ ਅਤੇ ਭਾਈ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਪੱਪੂ ਦੇ ਸਿੰਘਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਮੁਕਾਬਲਾ ਹੋਇਆ। ਭਰਾਵਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਹੋਈ ਇਸ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬ ਭਰ ਵਿਚ ਇਹ ਅਫਵਾਹਾਂ ਫੈਲਣ ਲੱਗ ਪਈਆਂ ਸਨ ਕਿ ਦਸਮੇਸ਼ ਰੈਜੀਮੈਂਟ/ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਆਰਮਡ ਫੋਰਸ ਦੇ ਜਥੇਦਾਰ ਭਾਈ ਸੀਤਲ ਸਿੰਘ ਮੱਤੇਵਾਲ ਫੱਟੜ ਹੋ ਗਏ ਸਨ।
ਸੰਚਾਲਨ ਵਦੀ ਪਧਰ
ਇਹ ਖਬਰਾਂ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਜੰਗਲ ਦੀ ਅੱਗ ਵਾਂਗ ਫੈਲ ਗਈਆਂ। ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਮੀਟਿੰਗ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਫੌਜ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਉੱਚ ਅਧਿਕਾਰੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ। ਇਸ ਮੀਟਿੰਗ ਦੌਰਾਨ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਭਾਈ ਸੀਤਲ ਸਿੰਘ ਮੱਤੇਵਾਲ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰਨ ਜਾਂ ਮਾਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਲਈ ਕੇਂਦਰੀ ਫੌਜ, ਕੇਂਦਰੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਪੁਲਿਸ ਫੋਰਸ, ਨੈਸ਼ਨਲ ਗਾਰਡ ਅਤੇ ਸੀਮਾ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ ਦੇ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਫੋਰਸ ਇਕੱਠੀ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਰਵਾਨਾ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ। ਉਸਦੇ ਸਿੰਘ। ਇਸ ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਨੂੰ “ਵਾਦੀ ਪਧਰ” ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਮਨਜ਼ੂਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਦੀ ਅਪੀਲ
ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੀਆਂ ਬਖਤਰਬੰਦ ਗੱਡੀਆਂ ਅਤੇ ਟਰੱਕ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਲੱਗੇ, ਪਿੰਡ ਵਾਸੀ ਜੋ ਕੁਝ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ ਉਹ ਛੱਡ ਕੇ ਪਿੰਡ ਵੱਲ ਭੱਜੇ ਜਿੱਥੇ ਭਾਈ ਸੀਤਲ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਸਿੰਘ ਸਨ। ਇੱਕ ਸਮੂਹਿਕ ਅਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਫੋਰਸ ਆ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਿੰਘਾਂ ਸਮੇਤ ਤੁਰੰਤ ਚਲੇ ਜਾਣ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਜ਼ਾਲਮ ਜ਼ਾਲਮਾਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਨਾ ਆਉਣ।
ਪਿੰਡ ਛੱਡਣਾ ਪਰ ਜੰਗ ਦਾ ਮੈਦਾਨ ਨਹੀਂ
ਪਰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦਾ ਇਹ ਸ਼ੇਰ ਜੰਗ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਨਿਕਲ ਸਕਦਾ ਸੀ? ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਅਰਦਾਸ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਫੌਜਾਂ ਦੀ ਸਮੂਹਿਕ ਤਾਕਤ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਗੋਲੀਆਂ ਦਾ ਆਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹਥਿਆਰ ਚੁੱਕ ਲਏ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਦੂਰ ਇੱਕ ਨੇੜਲੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਰੁਕੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ ਵਾਲੇ ਇਸ ਕਾਰਵਾਈ ਤੋਂ ਹੈਰਾਨ ਸਨ ਅਤੇ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਇਹ ਕੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ? ਭਾਈ ਸੀਤਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝਾਇਆ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਭਾਰਤੀ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਫੌਜਾਂ ਆਉਣਗੀਆਂ ਉਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਿੱਖ ਦੀ ਛਾਂ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ‘ਤੇ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦੇਣਗੇ। ਭਾਰਤੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਨੇ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਅਜਿਹਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਬੇਕਸੂਰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਝੂਠੇ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮਾਰਨ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋਏ ਸਨ।
ਭਾਵੇਂ ਪਿੰਡ ਛੱਡਣ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸ਼ੇਰਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਦਿਨ ਭੁੱਖੇ ਰਹਿਣਾ ਪਏਗਾ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਚਿਹਰੇ ‘ਤੇ ਮੁਸਕਰਾਹਟ ਲੈ ਕੇ ਚਲੇ ਗਏ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੋਹਣੇ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਆਪਣੀ ਕੋਈ ਇੱਛਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਸ ਗੱਲ ਨਾਲ ਕੋਈ ਫਰਕ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿੰਨੀ ਦੇਰ ਭੋਜਨ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਜਾਣਾ ਪਿਆ, ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿੰਨੀ ਤਕਲੀਫ ਝੱਲਣੀ ਪਈ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿੰਨਾ ਖੂਨ ਵਹਾਉਣਾ ਪਿਆ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਕਿਸੇ ਬੇਕਸੂਰ ਨੂੰ ਸੱਟ ਨਹੀਂ ਲੱਗੀ ਅਤੇ ਕੇਸਰੀ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ ਉੱਡਦੇ ਰਹੇ, ਬੱਸ ਇਹੀ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਲਈ ਮਾਇਨੇ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।
ਭਾਰਤੀ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਬਲ ਪਹੁੰਚ ਗਏ
ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਹ ਵਾਪਰ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਭਾਰਤੀ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਬਲਾਂ ਨੇ ਇਹਨਾਂ ਘਾਤਕ ਸ਼ੇਰਾਂ ਨੂੰ ਫੜਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਛਾਲ ਮਾਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਰੇਂਕਾਂ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੀ ਤਬਾਹੀ ਮਚਾ ਰਹੇ ਸਨ। 11 ਸਤੰਬਰ 1991 ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੀਆਂ ਬਖਤਰਬੰਦ ਟੁਕੜੀਆਂ ਆਖਰਕਾਰ ਖੇਤਾਂ ਦੇ ਬਾਹਰਵਾਰ ਪਹੁੰਚ ਗਈਆਂ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਿੰਘ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਰਹਿ ਰਹੇ ਸਨ। ਭਾਈ ਤਰਸੇਮ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਗੁਰਮੁੱਖ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਭਾਈ ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਭਾਈ ਸੀਤਲ ਸਿੰਘ ਮੱਤੇਵਾਲ ਦੇ ਨਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਗਲੇ ਲਗਾਇਆ ਅਤੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਿਆਹ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਘਰ ਵਾਪਸੀ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ।
ਕਥਾ ਦੇ ਭਾਗ 3 ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਮਨ ਨੂੰ 39 ਸਾਲ 1986 ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ ਖਿੱਚਣ ਲਈ ਇੱਕ ਪਲ ਕੱਢੋ। ਅੱਜ ਉਹ ਦਿਨ ਸੀ ਜਦੋਂ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਵਾਜ਼ ਗੂੰਜ ਰਹੀ ਸੀ। ਉਸ ਅਵਾਜ਼ ਨੇ ਇੱਕ ਗੁਰਮਤਿ ਦਾ ਸੰਚਾਰ ਕੀਤਾ ਜੋ ਅੱਜ ਤੱਕ ਗੁਰੂ ਹਰਿ ਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਹਰ ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਨੂੰ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਬੰਨ੍ਹਦਾ ਹੈ।
ਬਾਬਾ ਗੁਰਬਚਨ ਸਿੰਘ ਮਾਨੋਚਾਹਲ ਨੇ ਗੁਰੂ ਹਰਿ ਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸੀਸ ਰੱਖਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੇ ਅੰਤਮ ਪੱਤਰ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ, “ਇਸ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਕੋਈ ਵੀ ਦਬਾ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ। ਇਸ ਲਈ ਇੰਨਾ ਖੂਨ ਵਹਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਕੋਈ ਸੌਦੇਬਾਜ਼ੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ। ਸਾਡੇ ਲਈ ਦੋ ਹੀ ਰਸਤੇ ਹਨ: ਤਖ਼ਤ ਜਾਂ ਤਖ਼ਤਾ। ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਵਿਖੇ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਰਦਾਸ ਅਤੇ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਐਲਾਨਨਾਮਾ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਅੱਗੇ ਸਾਡੇ ਵਾਅਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਪੂਰੀ ਤਨਦੇਹੀ ਨਾਲ ਨਿਭਾਵਾਂਗੇ। ਸਿੱਖ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਯਕੀਨ ਦਿਵਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਖਾਲਸਾ ਦੀ ਜਿੱਤ ਹੋਵੇਗੀ।” ਮਹਾਰਾਜ ਸਾਨੂੰ ਅਸੀਸ ਦੇਵੇ ਤਾਂ ਜੋ ਅਸੀਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਮਸ਼ਾਲ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਚੱਲ ਸਕੀਏ ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਕੌਮ ਨਾਲ ਕੀਤੇ ਵਾਅਦਿਆਂ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕਰ ਸਕੀਏ।
ਤੂਫਾਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਚੁੱਪ
ਉਸ ਖਾਸ ਸਵੇਰ ਨੂੰ ਸਿੰਘ ਮਜੀਠਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਬੁਲਾਵਾਲੀ ਵਿਖੇ ਸਨ। ਉਹ ਸਰਦਾਰ ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਖੇਤ ਮੋਟਰ ਦੇ ਕੋਲ ਬੈਠੇ ਸਨ। 14 ਘੰਟੇ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਖਰੀ ਵਾਰ ਕੋਈ ਖਾਣਾ ਖਾਧਾ ਸੀ। ਸਵੇਰੇ 9 ਵਜੇ ਜਦੋਂ ਸਿੰਘ ਆਪਣੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਪਰਖ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ ਤਾਂ ਸਰਦਾਰ ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਪੁੱਤਰੀ ਸਿੰਘਾਂ ਲਈ ਭੋਜਨ ਲੈ ਕੇ ਖੇਤ ਦੀ ਮੋਟਰ ‘ਤੇ ਆਈ। ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਨੂੰ ਇਹ ਸੇਵਾ ਕਰਦਿਆਂ ਦੇਖ ਕੇ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹਥਿਆਰ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤੇ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਜ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰਨ ਲਈ ਅਰਦਾਸ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਜੋ ਉਹ ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਸਨ।
ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਅਰਦਾਸ ਸਮਾਪਤ ਹੋਈ, ਬੀਬੀ ਜੀ ਨੇ ਸੰਤਰੇ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਵੱਲ ਨਿਗ੍ਹਾ ਮਾਰੀ ਅਤੇ ਉਪਰੋਂ ਮਸ਼ੀਨ ਗੰਨਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਕਈ ਬਖਤਰਬੰਦ ਗੱਡੀਆਂ ਅਤੇ ਜੀਪਾਂ ਦੇਖੀਆਂ। ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਵੱਲ ਦੇਖਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ ਕਿ ਕੁਝ ਗਲਤ ਸੀ। ਰੋਟੀ ਖਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸ਼ੇਰ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਉਹੀ ਨਜ਼ਾਰਾ ਦੇਖਿਆ, ਜੋ ਬੀਬੀ ਜੀ ਦੇਖ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਹ ਜਾਣਦੇ ਸਨ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਬਲ ਜਲਦੀ ਹੀ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਦੀ ਦੂਰੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੋਣਗੇ। ਇਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵਾਪਸ ਜਾਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਖਾਣਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਹਥਿਆਰ ਚੁੱਕ ਲਏ
ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਅੱਤਵਾਦੀ
ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਬੀਬੀ ਜੀ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਦੀ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵੱਲ ਨੂੰ ਭੱਜੇ ਤਾਂ ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਫੜੀ ਗਈ। ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਪੁੱਛਣ ਲੱਗੇ ਕਿ ਉਹ ਕੀ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ ਅਤੇ ਕਿੱਥੇ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਬੇਸ਼ਰਮ ਭਾਰਤੀ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੀ ਇਸ ਬੇਟੀ ਨੂੰ ਤੰਗ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸਿੰਘ ਦੁਨੀਆਂ ਦਾ ਹਰ ਦੁੱਖ ਝੱਲ ਸਕਦੇ ਸਨ ਪਰ ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਦੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੇਅਦਬੀ ਹੁੰਦੀ ਦੇਖ ਕੇ ਦੁੱਖ ਨਹੀਂ ਝੱਲ ਸਕਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਦੇ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦਾਂ ਵੱਲੋਂ ਗੋਲੀਆਂ ਦੀ ਵਰਖਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬੇਟੀ ਦਾ ਅਪਮਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਜੁਰਅਤ ਕੀਤੀ ਸੀ।
ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਵਾਬ
ਭਾਈ ਸੀਤਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਡਰੈਗਨੋਵ ਰਾਈਫਲ ਦੀ ਅੱਗ ਹੇਠ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਫਰਸ਼ ‘ਤੇ ਡਿੱਗਦੇ ਵੇਖ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੀਆਂ ‘ਬਹਾਦਰ’ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਦਾ ਡਰ ਸਤਾਉਣ ਲੱਗਾ।
ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੇ ਕਮਾਂਡਰਾਂ ਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਡਰੈਗਨੋਵ ਰਾਈਫਲ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਨੂੰ ਪਛਾਣ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਤੁਰੰਤ ਆਪਣੇ ਉੱਚ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਰੇਡੀਓ ਰਾਹੀਂ ਸੂਚਿਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਭਾਈ ਸੀਤਲ ਸਿੰਘ ਮੱਤੇਵਾਲ ਮਿਲ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਬਲਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਪਵੇਗੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਬਹੁਤ ਭਾਰੀ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਵਿੱਚ ਆ ਰਹੇ ਸਨ। ਇਹ ਖ਼ਬਰ ਸੁਣਦਿਆਂ ਹੀ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਹੋਰ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਅਤੇ ਬਖਤਰਬੰਦ ਗੱਡੀਆਂ ਨੂੰ ਛੱਡਣ ਦੀ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ, ਜੋ ਕਿ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਮੋੜਨ ਦੇ ਯਤਨ ਵਿੱਚ ਬੋਲੋਵਾਲੀ ਵਿਖੇ ਤਾਇਨਾਤ ਸਨ।
ਨਿਰਭਾਉ
ਧਰਮ ਰਾਜ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸੈਂਕੜੇ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਭੇਜਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਧਿਆਨ ਦੇਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਘੇਰ ਲਿਆ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਗੋਲੀਆਂ ਹੁਣ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਉੱਡਣ ਲੱਗੀਆਂ ਸਨ।
ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੇ ਸ਼ੇਰ ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਹੋਰ ਵੀ ਮੁਸਕਰਾਉਣ ਲੱਗੇ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨੇੜੇ ਦੇਖਿਆ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਹ ਲੜਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਭੰਗੜਾ ਪਾਇਆ ਅਤੇ ਇਸ ਬਾਰੇ ਕਈ ਮਜ਼ਾਕ ਕੀਤੇ। ਇਹਨਾਂ ਸ਼ੇਰਾਂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦਾ ਕੋਈ ਡਰ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਅੱਜ ਜਾਂ ਕੱਲ ਮਰਨ ਨਾਲ ਕੋਈ ਫਰਕ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ, ਇਹਨਾਂ ਨੇ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸਿਰ ਵੱਢ ਕੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬਿਠਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
ਗੰਭੀਰ ਸੀਤਾ
ਭਾਈ ਗੁਰਮੁਖ ਸਿੰਘ ਬੱਗਾ ਜੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਪਣੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਾਕੀਆ ਲਹਿਜੇ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਕਰਦੇ ਸਨ, “ਸਦਾ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਵਿੱਚ ਦੁਸ਼ਮਨ ਨੂੰ ਗੰਬੀਰ ਸੀਤਾ ਭੁਗਤਣੇ ਪਹਿਂਗੇ”। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਇਸ ਵਾਕ ਨੂੰ ਇੰਨੀ ਵਾਰ ਦੁਹਰਾਉਂਦੇ ਸਨ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ “ਗੰਬੀਰ ਸੀਤਾ” ਕਿਹਾ।
ਸਵਾ ਲਖ ਸਿਉ ਏਕ ਲਾਦੌਣ, ਤਬੈ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਨਾਮ ਕਹੌਂ
ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਯੋਗ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਨੁਕਤਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਖਾਸ ਲੜਾਈ ਦੌਰਾਨ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਿੰਘਾਂ ਕੋਲ ਇਕ ਡ੍ਰੈਗਨੋਵ ਰਾਈਫਲ, ਇਕ ਜੀਪੀਐਮ ਰਾਈਫਲ, ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਏ.ਕੇ.47 ਰਾਈਫਲਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕੁਝ ਗੋਲਾ ਬਾਰੂਦ ਵੀ ਸੀ। ਇਹਨਾਂ ਸੀਮਤ ਹਥਿਆਰਾਂ ਅਤੇ ਗੋਲਾ-ਬਾਰੂਦ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਪੰਜ ਭੁੱਖੇ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ 12,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਭਾਰਤੀ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਫੌਜਾਂ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਤਾਕਤ ਨਾਲ ਲੜਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਇਸ ਅਨੋਖੀ ਲੜਾਈ ਦੇ ਗਵਾਹ ਬਣੇ ਕੁਝ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਭਾਈ ਸੀਤਲ ਸਿੰਘ ਮੱਤੇਵਾਲ ਆਪਣੀ ਡ੍ਰੈਗਨੋਵ ਰਾਈਫਲ ਦਾ ਟਰਿੱਗਰ ਦਬਾਉਂਦੇ ਸਨ ਤਾਂ ਜੋ ਬਚਦਾ ਸੀ ਉਹ ਸਭ ਮਰੇ ਹੋਏ ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਿਕ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖੂਨ ਨੇ ਖੇਤਾਂ ਨੂੰ ਲਾਲ ਰੰਗ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਘੰਟਾ-ਘੰਟਾ ਐਂਬੂਲੈਂਸ ਦੇ ਸਾਇਰਨ ਸੁਣਾਈ ਦੇਣਗੇ ਕਿ ਮ੍ਰਿਤਕਾਂ ਅਤੇ ਜ਼ਖਮੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਹਸਪਤਾਲ ਵਾਪਸ ਲੈ ਜਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਥੋੜੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤੀ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਬਲਾਂ ਨੇ ਸੋਚਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਇਹ ਉਹ ਸਨ ਜੋ ਗਿਣਤੀ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਨ ਅਤੇ ਬੰਦੂਕਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਸਨ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਹ ਕਲਪਨਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਸਨ ਕਿ ਇਹ ਸਿਰਫ 5 ਸਿੰਘ ਸਨ ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਫੜ ਕੇ ਦਿੱਲੀ ਵੱਲ ਧੱਕ ਰਹੇ ਸਨ।
ਭਾਰਤੀ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਬਲ ਪਿੱਛੇ ਹਟਦੇ ਹਨ
ਆਪਣੇ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਕਤਲੇਆਮ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੇ ਕਮਾਂਡਰਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ 7 ਫੁੱਟ ਉੱਚੇ ਖੇਤਾਂ ਦੇ ਢੱਕਣ ਹੇਠ ਰੱਖਿਆਤਮਕ ਸਥਿਤੀਆਂ ਲੈਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ।
ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਹਟਦੇ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਤੋੜਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਇਕ-ਇਕ ਕਰਕੇ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਰਸਤਾ ਬਣਾਉਣਗੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੇ ਘੇਰਾ ਪਾ ਲਿਆ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਬਲਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਜੈਕਾਰੇ ਨੂੰ ਝੁਕਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਅੱਗ ਦੀ ਬੁਛਾੜ ਛੱਡ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇੱਕ ਦਰਜਨ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਮੁੜ ਕੇ ਆਪਣੀ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ।
ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਅਤੇ ਸਿੰਘਾਂ ਦਾ ਕਰਾਰਾ ਜਵਾਬ
ਲੱਖਾਂ ਗੋਲੀਆਂ ਚੱਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਨੇ ਸੋਚਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਨਾਲ ਉਹ ਲੜ ਰਹੇ ਸਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਹੁਤੇ ਮਰੇ ਜਾਂ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਇੱਕ ਲਾਊਡਸਪੀਕਰ ਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਜੰਗ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਫਿਰ ਭਾਰਤੀ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੈਨਾਵਾਂ ਦੇ ਮੁੱਖ ਕਮਾਂਡਰ ਨੇ ਬੋਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਆਪਣੇ ਐਲਾਨ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰ ਰੱਖਣ ਅਤੇ ਬਾਹਰ ਆਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਇਹ ਐਲਾਨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਅੱਗ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ਵਧਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਹਰ ਵਾਰ ਅਜਿਹਾ ਐਲਾਨ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸ਼ੇਰ ਗੋਲੀਆਂ ਦੀ ਵਰਖਾ ਨਾਲ ਜਵਾਬ ਦੇਣਗੇ।
ਬੰਬਾਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ
ਫਿਰ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੇ ਕਮਾਂਡਰਾਂ ਨੇ ਮੋਰਟਾਰ ਸ਼ੈੱਲਾਂ ਅਤੇ ਬੰਬਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਦਿੱਤਾ, ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ‘ਤੇ ਸੁੱਟਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਜਿੱਥੋਂ ਉਹ ਸੋਚਦੇ ਸਨ ਕਿ ਸਿੰਘ ਲੜ ਰਹੇ ਸਨ। ਸਿੰਘਾਂ ‘ਤੇ ਸੈਂਕੜੇ ਬੰਬ ਚਲਾਏ ਜਾਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਗੋਲੀਆਂ ਦਾ ਮੀਂਹ ਨਹੀਂ ਰੁਕਿਆ। ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਹਮਲਾਵਰ ਸਥਿਤੀਆਂ ਸੰਭਾਲਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਨੇ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਮਾਂਡਿੰਗ ਅਫਸਰਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਉਹ ਜੰਗ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਕਦਮ ਰੱਖਣਗੇ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਡਿੱਗੇ ਹੋਏ ਸਾਥੀਆਂ ਵਾਂਗ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਟੁਕੜੇ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣਗੇ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕਮਾਂਡਰਾਂ ਨੇ ਮੋਰਟਾਰ ਗੋਲਿਆਂ ਅਤੇ ਬੰਬਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਉਹ ਹੈਰਾਨ ਸਨ ਕਿ ਇੰਨੀ ਭਾਰੀ ਬੰਬਾਰੀ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਗੋਲੀਆਂ ਦਾ ਮੀਂਹ ਵਰ੍ਹਾਉਣਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਫੌਜ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਗੁਆਉਂਦੀ ਰਹੀ। ਕਈ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਫ਼ਸਰ ਇਸ ਸਿੱਟੇ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚੇ ਕਿ ਸਿੰਘਾਂ ਕੋਲ ਜ਼ਮੀਨਦੋਜ਼ ਬੰਕਰ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਹ ਲੁਕਾ ਰਹੇ ਸਨ ਕਿਉਂਕਿ ਬੰਬਾਰੀ ਹੋ ਰਹੀ ਸੀ। ਇਹ ਕਮਾਂਡਰ ਜੋ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਜੰਗਾਂ ਲੜ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਅਤੇ ਯੁੱਧ ਦੀ ਬਹੁਤ ਸਿਖਲਾਈ ਲੈ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਇਹ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ ਸਨ ਕਿ ਸਿੰਘ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ੇਰਾਂ ਵਾਂਗ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਡਰ ਦੇ ਲੜਦੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਸ਼ੇਰਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਕਿਸੇ ਬੰਕਰ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਰਾਜੇ ਧੰਨ ਧੰਨ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸੀ।
ਬੁਲੇਟਪਰੂਫ ਟਰੈਕਟਰ
ਕਈ ਘੰਟਿਆਂ ਦੀ ਬੰਬਾਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੇ ਕਮਾਂਡਰਾਂ ਨੇ ਬੁਲੇਟਪਰੂਫ ਟਰੈਕਟਰ ਲਿਆਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਜਦੋਂ ਭਾਈ ਸੀਤਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਟਰੈਕਟਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵੱਲ ਆਉਂਦਾ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਤੁਰੰਤ ਟਰੈਕਟਰ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਵੱਲ ਗੋਲੀਆਂ ਚਲਾ ਦਿੱਤੀਆਂ।
ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਇੰਨੇ ਚੰਗੇ ਨਿਸ਼ਾਨੇਬਾਜ਼ ਸਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲੋਂ ਚਲਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਗੋਲੀਆਂ ਦਰਵਾਜ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਟਿਕਾਣੇ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਟਿੱਕਿਆਂ ‘ਤੇ ਲੱਗੀਆਂ। ਕੁਝ ਮਿੰਟਾਂ ਬਾਅਦ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਟਰੈਕਟਰ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੇ ਤੋਂ ਦੋਵੇਂ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਹਟਾਉਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਗਏ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਵਾਪਰਿਆ ਤਾਂ ਟਰੈਕਟਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਬੈਠੇ ਸੀਆਰਪੀ ਦੇ ਜਵਾਨ ਚੀਕਣ ਲੱਗੇ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਜਲਦੀ ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਗਏ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਉਲਟ ਗਏ ਤਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਟਰੈਕਟਰ ਨੂੰ ਗੋਲੀਆਂ ਨਾਲ ਵਰ੍ਹਾਇਆ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਫਾਇਰਿੰਗ ਰੇਂਜ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਗਿਆ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਾਈ ਸੀਤਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਤਿੰਨ ਹੋਰ ਬੁਲਟ ਪਰੂਫ ਟਰੈਕਟਰਾਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਟਰੈਕਟਰ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਇੰਨੀ ਭਾਰੀ ਅੱਗ ਦੀ ਲਪੇਟ ਵਿਚ ਆ ਗਏ ਕਿ ਉਹ ਅੱਗ ਦੀ ਲਪੇਟ ਵਿਚ ਆ ਗਏ ਅਤੇ ਫਟ ਗਏ। ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੀ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਟਰੈਕਟਰ ਰੇਂਜ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ‘ਤੇ ਚਾਦਰ ਨੂੰ ਮਾਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਵਿੱਚ ਟਰੈਕਟਰ ਅਵਿਨਾਸ਼ੀ ਸਨ।
ਹਨੇਰਾ ਹੋਣ ਤੇ –
ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਖੇਤ ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੇ ਖੂਨ ਨਾਲ ਲਾਲ ਹੋ ਰਹੇ ਸਨ, ਸੂਰਜ ਡੁੱਬਣ ਲੱਗਾ। ਕੁਝ ਹੀ ਮਿੰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਹਨੇਰਾ ਫੈਲ ਗਿਆ ਅਤੇ ਜੰਗ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਰੌਸ਼ਨੀ ਦੀਆਂ ਲਪਟਾਂ ਹੀ ਨਜ਼ਰ ਆਈਆਂ ਕਿਉਂਕਿ ਗੋਲੀਆਂ ਹਵਾ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ। ਭਾਰਤੀ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਬਲਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਹੁਣ ਕਿੱਥੇ ਗੋਲੀ ਮਾਰਨੀ ਹੈ; ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਸਫਲਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਸਾਰੀਆਂ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਫਾਇਰ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਲੱਭਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਜੋ ਅਜੇ ਵੀ ਜੰਗ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਕਦਮ ਰੱਖਣ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਿਪਾਹੀ ਨੂੰ ਵੱਢ ਰਹੇ ਸਨ, ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਨੇ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਰਸਾਇਣਕ ਬੰਬ ਚਲਾਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਜੋ ਅਸਮਾਨ ਨੂੰ ਰੌਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲਈ ਬਣਾਏ ਗਏ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਬੰਬ ਕੁਝ ਸਕਿੰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਅਸਮਾਨ ਵਿੱਚ ਉੱਡਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਇਹ ਭਾਈ ਸੀਤਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਡਰੈਗਨੋਵ ਰਾਈਫਲ ਦੀ ਅੱਗ ਨਾਲ ਡਿੱਗ ਕੇ ਡਿੱਗ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਸਰਕਾਰ ਫੌਜ ਦੀ ਉਸ ਟਾਕਰੇ ਨੂੰ ਕੁਚਲਣ ਦੀ ਅਸਮਰੱਥਾ ਦੇਖ ਕੇ ਨਿਰਾਸ਼ ਹੁੰਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ ਜੋ ਉਹ ਸੋਚਦੇ ਸਨ ਕਿ ਉਹ ਸੌ ਦਸਮੇਸ਼ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਦੇ ਲੜਾਕਿਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਸੀ। ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ‘ਅੱਤਵਾਦ ਵਿਰੋਧੀ ਅਭਿਆਨ’ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਭਾਰਤੀ ਕਮਾਂਡਰਾਂ ਦੇ ਨਿਪਟਾਰੇ ‘ਤੇ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਸਾਰੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਰੱਖ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਨ, ਅਤੇ ਫਿਰ ਵੀ ਖ਼ਾਲਸਾ ਦਸ ਵੱਲ ਚਲਾਈ ਗਈ ਹਰ ਗੋਲੀ ਲਈ ਵਾਪਸ ਆ ਜਾਵੇਗਾ।
ਖਾਲਸੇ ਦੀ ਤਾਕਤ ਪਹੁੰਚਦੀ ਹੈ
ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਹੀ ਇਕੱਲਾ ਅਜਿਹਾ ਪੱਖ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜੋ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਮੰਗ ਸਕਦੀ ਸੀ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਫੌਜ ਨੂੰ ਫੜਨ ਵਾਲੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ 5 ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਖਬਰ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਫੈਲੀ ਤਾਂ ਬਾਕੀ ਝੁਜਾਰੂ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਖੁਸ਼ੀ ਦੇ ਹੰਝੂ ਡਿੱਗਣ ਲੱਗੇ। ਇਹਨਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਅੱਗੇ ਅਰਦਾਸ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਆਪਣੇ ਬੁੱਲਾਂ ਤੇ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਹਥਿਆਰ ਆਪਣੀਆਂ ਬਾਹਾਂ ਵਿੱਚ ਲੈ ਕੇ ਆਪਣੇ ਭਰਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਲੜਨ ਲਈ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਚੱਲ ਪਏ। ਭਾਈ ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਟਾਈਗਰ ਫੋਰਸ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ। ਭਾਈ ਹਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਜੀ ਅਤੇ ਭਾਈ ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਹੀ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਘੇਰ ਲਿਆ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪੰਜ ਸ਼ੇਰਾਂ ਨੂੰ ਘੇਰ ਲਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚਾਰ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਮੋਰਚਿਆਂ ‘ਤੇ ਲੜਾਈਆਂ ਹੋਣ ਲੱਗੀਆਂ ਕਿਉਂਕਿ ਖਾਲਸੇ ਦੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਦੀ ਲਗਾਤਾਰ ਅੱਗ ਹੇਠ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਜ਼ਮੀਨ ‘ਤੇ ਡਿੱਗ ਪਈਆਂ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਗੱਲ ਹੋ ਰਹੀ ਸੀ ਤਾਂ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਟਾਈਗਰ ਫੋਰਸ ਦੇ ਜਰਨੈਲ ਬਾਬਾ ਗੁਰਬਚਨ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਾਨੋਚਾਹਲ ਪਿੰਡ ਉਦੋਕੇ ਪਹੁੰਚੇ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਸਿੰਘਾਂ ਨਾਲ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ। ਭਾਈ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਪੱਪੂ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਿੰਘ ਵੀ ਖਾਲਸੇ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ ਜਦੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜਾਂ ਦਾ ਘੇਰਾ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ। ਭਾਈ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਪੱਪੂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਦੀ ਮਦਦ ਲਈ ਵਾਪਸ ਪਰਤਦਿਆਂ ਦੇਖ ਕੇ ਸਥਾਨਕ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਦੇ ਹੌਂਸਲੇ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਮਾਣ ਨਾਲ ਉੱਡਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਭਾਰਤੀ ਜਰਨੈਲਾਂ ਨੂੰ ਚਿੰਤਾ ਹੋ ਗਈ ਕਿ ਸਥਾਨਕ ਪਿੰਡ ਵਾਲੇ ਵੀ ਭਾਈ ਸੀਤਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਝੁਜਾਰੂ ਸਿੰਘਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇਹ ਅਫਵਾਹ ਫੈਲਾਈ ਕਿ ਭਾਈ ਸੀਤਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮੱਤੇਵਾਲ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਿੰਘ ਮੈਦਾਨ ਛੱਡ ਕੇ ਭੱਜ ਗਏ ਹਨ।
ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ 3 ਸਿਪਾਹੀ ਘਰ ਪਰਤੇ
ਜਦੋਂ ਸਵੇਰ ਹੋਈ ਤਾਂ ਭਾਰਤੀ ਕਮਾਂਡਰਾਂ ਨੇ ਖਾਲਸੇ ਨਾਲ ਗੋਲੀਆਂ ਚਲਾਉਣ ਦੇ ਭਿਆਨਕ ਨਤੀਜੇ ਦੇਖਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਇੱਕ ਸਮੇਂ ਦਾ ਹਰਿਆ ਭਰਿਆ ਮੈਦਾਨ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜਾਂ ਦਾ ਸਮੂਹਿਕ ਕਬਰਿਸਤਾਨ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਖੂਨ ਅਤੇ ਮੌਤ ਦੀ ਬਦਬੂ ਭਰ ਗਈ ਸੀ। ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਹੜ੍ਹ ਆਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਭਾਰਤੀ ਕਮਾਂਡਰਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਵਿਜਯੰਤਾ ਮੁੱਖ ਬਟਾਲੀਅਨ ਦੇ ਟੈਂਕਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਬਖਤਰਬੰਦ ਰੀਨਫੋਰਸਮੈਂਟ ਯੂਨਿਟਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਛੱਡਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਿਆ, ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਹਨੇਰੇ ਦੀ ਚਾਦਰ ਛਾ ਗਈ ਅਤੇ ਇੰਡੀਅਨ ਗੈਟਲਿੰਗ ਤੋਪਾਂ ਨੇ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਇੰਨੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਇੰਝ ਜਾਪਦਾ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਕਾਲਾ ਬੱਦਲ ਭਾਈ ਤਰਸੇਮ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਭਾਈ ਗੁਰਮੁਖ ਸਿੰਘ ‘ਤੇ ਆ ਗਿਆ ਹੋਵੇ। ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਡਰ ਦੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਹਾਦਰ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਨੇ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਪੀਤਾ।
ਅਖੀਰਲਾ ਨਜ਼ਰੀਆ
ਜਦੋਂ ਭਾਈ ਸੀਤਲ ਸਿੰਘ ਮੱਤੇਵਾਲ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੀ ਫਾਹੀ ਨੂੰ ਚੁੰਮਦੇ ਵੇਖਿਆ, ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਡਰੈਗਨੋਵ ਰਾਈਫਲ ਚਲਾਉਣੀ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਬਲਾਂ ਦੇ ਆਉਣ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮ੍ਰਿਤਕਾਂ ਅਤੇ ਜ਼ਖਮੀਆਂ ਨੂੰ ਚੁੱਕਣ ਲਈ ਉਡੀਕ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਨੇ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਭਾਈ ਸੀਤਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਅਤੇ ਭਾਈ ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਬੈਠ ਕੇ ਮਹਾਰਾਜ ਦੀ ਅੰਤਿਮ ਅਰਦਾਸ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਜਾਣਦੇ ਸਨ ਕਿ ਅੰਤ ਨੇੜੇ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਅਰਦਾਸ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਜੈਕਾਰੇ ਦੇ ਜੈਕਾਰੇ ਗਜਣ ਲੱਗੇ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਹਨਾਂ ਦੋਨਾਂ ਬਹਾਦਰਾਂ ਦੀਆਂ ਗਰਜਾਂ ਭਰੀਆਂ ਅਵਾਜ਼ਾਂ ਸੁਣ ਕੇ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਨੇ ਜੈਕਾਰੇ ਵਾਲੇ ਖੇਤਾਂ ਵੱਲ ਆਪਣੇ ਹਮਲੇ ਅਤੇ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ। ਜਿਉਂ ਹੀ ਗੋਲੀਆਂ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਉੱਡਣ ਲੱਗੀਆਂ, ਜੈਕਾਰੇ ਜਾਰੀ ਰਹੇ। ਭਾਰਤੀ ਕਮਾਂਡਰ ਜਾਣਦੇ ਸਨ ਕਿ ਸਿੰਘਾਂ ਕੋਲ ਅਸਲਾ ਲਗਭਗ ਖਤਮ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਇੱਕ ਹੋਰ ਬੁਲੇਟ ਪਰੂਫ ਟਰੈਕਟਰ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਜੰਗ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਟਰੈਕਟਰ ਨੂੰ ਨੇੜੇ ਆਉਂਦਾ ਦੇਖ ਕੇ, ਭਾਈ ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਜੋ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜ਼ਖਮੀ ਸਨ, ਆਪਣੀ ਏ.ਕੇ.47 ਰਾਈਫਲ ਨੂੰ ਢੱਕ ਕੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਾਹਰ ਭੱਜ ਗਏ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਇਸ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਅੰਤਮ ਸਟੈਂਡ ਵੇਖ ਕੇ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੇ ਕਮਾਂਡਰ ਵੀ ਹੈਰਾਨ ਰਹਿ ਗਏ।
ਸ਼ਹੀਦੀ
ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਜੀ ਗੋਲੀਆਂ ਨਾਲ ਭੱਜ ਗਏ। ਇਸ ਸਿੰਘ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਨੂੰ ਇੰਨਾ ਡਰਾਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਕਿ ਜਦੋਂ ਉਹ ਜੰਗ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਗੋਲਾ-ਬਾਰੂਦ ਦੇ ਖੜ੍ਹਾ ਸੀ ਤਾਂ ਸਿਪਾਹੀ ਉਸ ਦੇ ਨੇੜੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਵੀ ਡਰਦੇ ਸਨ। ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੇ ‘ਬਹਾਦਰ’ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੇ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਕਿ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਕੋਈ ਖ਼ਤਰਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਸੰਤ-ਸਿਪਾਹੀ ਨੂੰ ਫੜਨ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਕੀਤੀ। ਭਾਈ ਸੀਤਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦੀ ਸ਼ਰਮਨਾਕ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਤਹਿਤ, ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਨੇ ਘਾਤਕ ਜ਼ਖਮੀ ਭਾਈ ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖੀ ਢਾਲ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰਾਂ ਨਾਲ ਲੈਸ ਭਾਰਤੀ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜੰਗ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਿੱਛੇ ਛੁਪੇ ਹੋਏ ਦੇਖਿਆ, ਉਹ ਜਾਣਦੇ ਸਨ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਹ ਗੋਲੀ ਮਾਰਨ ਲੱਗ ਪਏ ਤਾਂ ਭਾਈ ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਜੀ ਕਰਾਸ ਫਾਇਰ ਵਿੱਚ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਜਾਣਗੇ। ਭਾਈ ਸੀਤਲ ਸਿੰਘ ਮੱਤੇਵਾਲ ਦੇ ਸੀਨੇ ਨੂੰ ਸੈਂਕੜੇ ਗੋਲੀਆਂ ਨਾਲ ਭੁੰਨਦਿਆਂ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਨੇ ਭਰਾਵਾਂ ਦੇ ਇਸ ਖੂਬਸੂਰਤ ਪਿਆਰ ਦਾ ਪੂਰਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾਇਆ। ਜਿਉਂ ਹੀ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦੇ ਘਰ ਵਾਪਸੀ ਲਈ ਆਪਣੀ ਅੰਤਿਮ ਯਾਤਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਆਖਰੀ ਵਾਰ ‘ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ’ ਦੇ ਨਾਹਰੇ ਲਾਏ।
ਬਾਅਦ ਦਾ
ਇਸ ਲੜਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਧਰਮਰਾਜ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਭਾਰਤੀ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਭਾਈ ਸੀਤਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਘਰ ਭੇਜਿਆ। ਜਦੋਂ ਸਿਪਾਹੀ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਘਰ ਪਹੁੰਚੇ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦੋ ਛੋਟੇ ਭਰਾਵਾਂ, ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਭਾਈ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਪਤਨੀ ਬੀਬੀ ਨਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੇ ਨਾਲ ਲੱਭੇ। ਤਿੰਨੋਂ ਗੁਰਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੁੱਟਿਆ ਗਿਆ। ਫਿਰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਹਿਰਾਸਤ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਸਿਰਫ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਹੀ ਜਾਣਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਕੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਿਆਰੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਸਥਾਨ ਲਿਆ ਸੀ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦੋ ਜਵਾਨ ਪੁੱਤਰ ਤੇ ਇੱਕ ਧੀਉਹਨਾਂ ਦੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਦੀ ਵਿਧਵਾ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਨ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਦੋਨੋਂ ਪੁੱਤ ਇਸ ਟਾਈਮ ਜਵਾਨ ਨੇ ਤੇ ਦੋਨੋਂ ਵਿਆਹੇ ਨੇ ਤੇ ਉਹ ਦੋਨਾਂ ਦੇ ਬੱਚੇ ਵੀ ਨੇ ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਪੁੱਤ ਨੂੰ ਝੂਠੇ ਕੇਸ ਬਣਾ ਕੇ ਜੇਲ ਦੇ ਵਿੱਚ ਡੱਕਿਆ ਹੋਇਆ ਆ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਨਾਂ ਸੁਲੱਖਣ ਸਿੰਘ ਬੱਬਰ ਹੈ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤੇ ਨਾਭਾ ਜੇਲ ਬਰੇਕ ਬ੍ਰੇਕ ਦਾ ਕੇਸ ਵੀ ਚੱਲ ਰਿਹਾ
ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਿੱਖ ਸੰਸਥਾ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਲੀਡਰ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਵੀ ਮਦਦ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਸਾਡੀ ਕੌਮ ਨੂੰ ਕਦੇ ਕੋਈ ਚੱਜ ਦਾ ਲੀਡਰ ਮਿਲਿਆ ਹੀ ਨਹੀਂ ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਸਾਡੇ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਾਂਭ ਸਕੇ ਸੋ ਲੋੜ ਹੈ ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨ ਦੀ
ਲੇਕਖ —-ਸੁੱਖਵੀਰ ਸਿੰਘ ਖੈਹਿਰਾ